Het is de eerste zaterdag van de maand. Op die momenten komt de Schoonmaakgroep Jufferswaard van rond de twintig vrijwilligers bij elkaar.
We verzamelen buiten bij de Plus. Nadat aanvoerder en coördinator Karel Noy het sein ‘verzamelen’ heeft gegeven, beginnen we in de kantine van de Plus met koffie en speculaas. Ik krijg een warm welkom. Iedereen is nog opgetogen over de Chinese maaltijd van de avond ervoor in de kantine van de IJsbaan. De winkeliersvereniging Renkum sponsorde het uitje van de werkgroep. De werkgroep ruimt niet alleen de Jufferswaard op, maar ook het centrum en de groenstroken.
Het ontstaan van de werkgroep
Vrijwilliger Lies schuift aan en vertelt dat tijdens Open Monumentendagen in september 2017 de belangstelling om een ‘opruimgroep’ te starten is ontstaan. Die Open Monumentendagen waren georganiseerd door het Historisch Genootschap Redichem in samenwerking met de Stichting Renkums Beekdal en 5 Dorpen in het Groen. Tijdens de afsluitingsbijeenkomst met de 40 vrijwilligers die aan de Open Monumentendagen in de Jufferswaard hadden meegewerkt was er een maaltijd in het Mussennest. Daarna was er een evaluatiebijeenkomst in Boscafé De Beken. Daar is de vrijwilligersgroep ‘de Pilogroep’ gevormd met vijf deelgroepen: de Schoonmaakgroep, de Natuurgroep, de Onderzoekgroep, de Communicatiegroep en de Ruïnegroep.
Karel vult aan: “De mannen die voeren op de pont hielden de op- en afstapruimte altijd al schoon. Ook waren er wandelaars met honden die dagelijks in de Jufferswaard vuil opraapten.” Lies en Karel vertellen dat ze via die wervingsactie van Stichting Renkums Beekdal gekozen hebben voor de Schoonmaakgroep Jufferswaard uit het vele aanbod. En inmiddels zijn ze dus met twintig man. De jongste is Yack, zoon van de neef van Karel. Hij is een top-aanwinst, merk ik later op de ochtend.
Renkum en de Jufferswaard
Alle vrijwilligers hebben een prachtige verkeersveilige jas aan met logo, goede handschoenen en natuurlijk een afvalgrijper. “Ieder heeft zo zijn taak”, licht Karel toe, “het is geen verplichting, je kiest zelf wat je wil doen.” De sponsor van de kleding is Smurfit Westrock, beter bekend als Parenco in Renkum. De papierfabriek werkt mee aan het schoonhouden van de Jufferswaard door de aanrijroute van de vrachtwagens te voorzien van camera’s. Die camera’s laten zien of er restpapier in de laadruimte zit. Deze kunnen ze dan verwijderen en dat scheelt veel rommel in het prachtige natuurgebied.
De club waaiert uiteen. Vaak in tweetallen. Ze kiezen voor het groenplantsoen langs de wegen, de Dorpsstraat en omgeving of de Jufferswaard. Ik kies ervoor om mee te gaan naar de Jufferswaard.
Op pad met Poula die enthousiast vertelt
Met vrijwilliger Poula ga ik het gebied in. Bij de hangplekken is altijd wel vuil op te halen. Langs de paden valt het vandaag mee. Tijdens het lopen weet Poula mij veel te vertellen over het gebied en de cultuurhistorische steenovens en schoorstenen van de steenfabrieken die heel karakteristiek zijn voor het rivierenlandschap.
Vroeger waren er vier steenfabrieken in Renkum, maar hiervan is alleen de Pilo schoorsteen nog over. “De naam is ontstaan door de pilo-broek* die de steenovenbaas Ariëns vroeger altijd droeg. Maar van ‘scheldnaam’ is het nu een geuzennaam geworden.”
* De wijde pilo broek van de Urker vissers is misschien nog wel de meest bekende pilo broek van Nederland. verkorting van pilocarpine.
De schoorsteen heeft nu de status van gemeentelijk monument en is in eigendom van Staatsbosbeheer. “Ik zit in een speciale stichting (Stichting tot Behoud van het Monument in de Jufferswaard) die zich inzet om de renovatie van de schoorsteen en enkele ovenkamers voor elkaar te krijgen. In de oorlog is de steenfabriek en schoorsteen zwaar beschadigd. De schoorsteen is na de oorlog wel hersteld om de stook vergunning te kunnen behouden, maar sindsdien is er geen onderhoud meer gepleegd.”
“We zullen dan als stichting tijdelijk ‘eigenaar’ moeten worden om de taak als opdrachtgever te kunnen krijgen. De helft van het benodigde bedrag geeft de provincie en wij als stichting proberen met fondsenwerving de andere helft binnen te halen. Zodat we eind 2025 kunnen starten met de renovatie.”
Adembenemende uitzichten
Het uitzicht is op deze zonnige dag in oktober echt prachtig. Rechts zien we nog een andere steenfabriek (met schoorsteen). De naam van de steenfabriek is ‘de Ridder’. In de bijgebouwen functioneert de gespecialiseerde steenfabriek Zilverschoon. Hun specialisme is de productie van ambachtelijke restauratiestenen. De schoorsteen is een rijksmonument en is (eigendom van een Haarlemse familie) in beheer van de stichting BOEi. Zij dragen bij aan het behoud en herstel van cultureel erfgoed en realisatie van bijzondere nieuwe bouwwerken. Hier is ook het Gelders Smalspoormuseum.
Links van de schoorsteen Pilo (aan de overkant in Heteren) staat nog een steenfabriek, helaas nu zonder schoorsteen. Deze Wienerberger fabriek produceert nog steeds stenen. De oude schoorsteen was niet meer functioneel en is onlangs naar beneden gehaald.
Met een luisterend oor door de Jufferswaard?
Tijdens de opruimronde zien we ook een soort groene dijken wat eigenlijk voorraden klei waren. Ook zijn er nog resten van een oud locomotiefhuisje. Helaas kapotgeschoten in de oorlog, net als de rest van de steenoven in de Jufferswaard. Er is zoveel te vertellen over dit gebied dat er een ‘podwalk’ ontwikkeld is, die je informeert tijdens een rondje langs de ruïnes.
“Het moet wel leuk blijven”
Weer terug in het centrum van Renkum zie ik op veel plekken de goed herkenbare geel-grijze jassen, precies waar ze het vuil verzamelen. Yack, de zoon van de neef van Karel, heeft geluk dat hij de opbrengst van blikjes en flesjes zelf mag houden. Terecht, want hij is echt druk aan het werk.
Karel Noy wil nog graag bevestigen dat ze heel blij zijn met de bijdragen van de Winkeliersvereniging. Zo kun je wat extra’s doen voor de werkgroep. Speciaal ook dank aan de Plus, omdat we daar gratis koffie of fris drinken. Zij zijn serieus maatschappelijk betrokken. In december krijgen de opruimers met zijn allen ook nog een lunch aangeboden bij Parenco. Blij mee! “We doen ons best om bij te dragen aan een schone leefomgeving. We kunnen natuurlijk niet ook het onkruid weghalen. Het moet wel leuk blijven!”, besluit Karel.
Complimenten. Het was een leerzame, actieve en gezellige ochtend. Dank jullie wel.
Mariska
Werkgroep Communicatie