Groot bronkruid: minuscule topsoort van het Renkums beekdal
Het zeldzame Groot bronkruid is zeer karakteristiek voor kalkarme bronbeken. Langs de zuidrand van de Veluwe is het voorkomen tegenwoordig vrijwel beperkt tot het Renkums beekdal.
In het voorjaar van 2015 heeft Floron Gelderland (Floristisch Onderzoek Nederland) een bezoek gebracht aan het Renkums beekdal om de groeiplekken van Groot bronkruid in kaart te brengen. De soort bleek veel talrijker dan gedacht.
Groot bronkruid groeit soms samen met de al even zeldzame Klimopwaterranonkel, zie de blog van februari. Beide soorten zijn al in de negentiende eeuw gevonden in het Renkums beekdal. Tot 2013 was Groot bronkruid bij ons echter alleen bekend van de Oliemolenbeek achter de watermolen van Quadenoord, in het middendeel van het beekdal. In dat jaar vonden we Groot bronkruid ook verder stroomafwaarts, bij het Slangengat. In 2014 bovendien direct ten noorden van de Bennekomseweg. De indruk was dus dat Groot bronkruid talrijker was dan we altijd dachten. Vanwege de vroege bloei wordt de verspreiding van de soort bij inventarisaties meestal niet volledig in kaart gebracht. Ook bij de inventarisaties van 2014 (KNNV en Bureau Waardenburg) is dat niet gebeurd. Bovendien was toen alleen het zuiden van beekdal onderzocht (het deel ten zuiden van de Bennekomseweg).
Tijdens de inventarisatie van 2015 bleek inderdaad dat Groot bronkruid op diverse plekken aanwezig is in het beekdal (zie kaartje).
In de Oliemolenbeek komt Groot bronkruid voor tussen het Everwijnsgoed en Quadenoord, over een beektraject van circa 500 meter. Dit beektraject is niet vrij toegankelijk en wordt zelden bezocht. Staatsbosbeheer is eigenaar van de oevers van de beek en het traject wordt door het waterschap geschoond. De gronden grenzend hieraan zijn in gebruik als paardenweide. De bekende groeiplaats stroomopwaarts van Quadenoord bleek in 2015 minder goed ontwikkeld dan in andere jaren. Waarschijnlijk varieert het voorkomen daar van jaar tot jaar, wat deels samen zal hangen van schoningsactiviteiten van het waterschap. Groot bronkruid groeide in 2015 vooral in de oeverzone van de beek, samen met onder andere Moerasmuur, Holpijp en Veldrus. Op een paar plekken zijn ook in het centrum van de beek planten aanwezig (zie foto). Groot bronkruid vormt daar drijvende plakkaten tussen het Sterrenkroos en Groot moerasscherm. Waarschijnlijk kan Groot bronkruid zich langs de beek verspreiden via afbrekende op de knopen wortelende stengeltjes.
De beken verder stroomopwaarts zijn minder geschikt als groeiplaats voor Groot bronkruid omdat ze grotendeels beschaduwd zijn en waarschijnlijk ook te zuur: daar kan Groot bronkruid niet goed tegen. Om dezelfde reden komt Groot bronkruid niet voor in de Molenbeek, de beek op de oostflank van het beekdal. Deze stond tot voor enkele jaren geleden meestal droog, maar bevat in de laatste jaren wel voortdurend water.
In de omgeving van de Halveradsbeek (centraal in het beekdal, vooral tussen informatiecentrum De Beken en het vlonderpad) hebben we ook diverse nieuwe groeiplekken ontdekt van Groot bronkruid, zowel in de beek zelf als op plas-drasplekken. De soort was eerder alleen bekend van de Oliemolenbeek. De planten kunnen er niet via het water in terecht zijn gekomen, want de beken staan niet met elkaar in verbinding. Zaden of stengels kunnen wel met mens of dier zijn verspreid.
Stroomafwaarts, op het Beukenlaanterrein, is geen Groot bronkruid gevonden. Dit terrein is pas sinds kort ingericht als natuurgebied en is nog sterk in ontwikkeling. Waarschijnlijk zijn de bodem en waterkwaliteit hier nog niet goed genoeg. Wellicht kan de soort zich hier op termijn vestigen als de voedselrijkdom hier afneemt.
Artikel in een iets gewijzigde vorm overgenomen uit Floronia, het periodiek van Floron Gelderland, met Erik Slootweg als coauteur.
