Recente blogs over de natuur

Tienduizend bezoekers in tien maanden

Het informatiecentrum Renkums Beekdal heeft zijn tienduizendste bezoeker verwelkomd. Er werd getoast op de inzet van tientallen enthousiaste vrijwilligers die dit mogelijk hebben gemaakt. Sinds de opening heeft stichting Renkums Beekdal heel veel bezoekers verwelkomd in het prachtig nieuwe informatiecentrum Renkums Beekdal. En dat werd uiteraard gevierd, net zoals het feit dat het Renkums Beekdal genomineerd voor de publieksprijs. Wat natuurlijk niet verwonderlijk is, zoals de tienduizendste bezoeker Roy ook zei: ‘Het is hier fantastisch.

Op 20 maart 2016 werd de tienduizendste bezoeker verwelkomd in het Renkums Beekdal. Meer dan gezellig was de aanloop naar dit gebeuren, want het informatiecentrum stond vol met enthousiaste vrijwilligers. Onder de mensen waren ook de wethouder van Renkum, mevrouw Ruwhof en Henk Sikking, de uitbater van het De Beken.

bezoekersDegene die we miste was de tienduizendste bezoeker. Even over drie kwamen vier kinderen binnen: Thomas, Simon, Julius en Phillip, vergezeld door hun ouders Roy met Liliane en Rob met Audry. En ze waren totaal overdonderd, want het centrum barstte los in applaus. Vanaf de zolder klonk luid geklingel en de fototoestellen flitsten er op los.
Na dit luide onthaal verwelkomde Els, de gastvrouw van de dag, de bezoekers met de mooie woorden: ‘Welkom, welkom!’ Roy kreeg van Els de prachtige wandelgids over Heelsum en Renkum en de kinderen mochten een knuffel uitkiezen. Dat deden de kinderen maar al te graag, en een leuk detail, een van de kinderen koos voor een schepnet. Wie weet sluit die zich over een twintigtal jaar aan bij onze gidsengroep om alles te vertellen over de waterdiertjes.

Mathieu Pinkers, de voorzitter van Stichting Renkums Beekdal, nam vervolgens het woord. ‘Een dikke pluim voor de vrijwilligers van het informatiecentrum en daar buiten. Jullie maken het Renkums Beekdal interessant voor bezoekers. Mensen met passie, dat zijn onze vrijwilligers.’ Mathieu kijkt de kinderen aan en zegt:’Ik hoop dat jullie je hele leven lang mogen genieten van het Renkums Beekdal en jullie soms terugdenken aan dit moment. Toen waren we tienduizendste bezoeker.’
Van lunchroom De Beken krijgt Roy een tegoedbon voor een lunch voor twee personen.
Henk, de uitbater van De Beken zegt later: ‘De lunchroom en informatiecentrum versterken elkaar. En het is hier machtig mooi. Toen het idee er was om een lunchroom op te zetten in het Renkums Beekdal hoefde ik niet lang na te denken.’

Mathieu vervolgt over fijne samenwerking tussen alle partijen. En dan met name tussen de Gemeente Renkum, Staatsbosbeheer, IVN Zuidwest Veluwezoom en lunchroom De Beken. Het gebied is zo mooi geworden dat de gemeente het Renkums Beekdal heeft voorgedragen voor de provinciale ruimtelijke kwaliteitsprijs. De wethouder verwoordt mooi hoe blij ze wordt van het informatiecentrum, de enthousiaste vrijwilligers en het Renkums Beekdal : ‘Je verzint dit niet, zo mooi is het nu geworden. Je hebt een idee en het is tien keer mooier geworden. De sfeer zit er nu in en nu is het echt gaan leven. En dat komt doordat heel veel mensen en met name vrijwilligers zich hebben ingezet voor het Renkums Beekdal. Het Renkums Beekdal is uniek in Nederland, nergens anders heeft industrie plaats gemaakt voor de natuur.’

Dus iedereen stem op Renkums Beekdal, zodat we nog meer bezoekers kunnen verwelkomen. Als we de prijs winnen dan maken kinderen nog blijer door te werken aan een nog mooiere waterspeelplaats. Lilliane was zeer enthousiast over de nieuwe plannen voor de waterspeelplaats: ‘Wat leuk dat de waterspeelplaats mooier gemaakt wordt. En nee ik vind het niet erg dat ze lekker de modder ingaan. Dat is juist de bedoeling van spelen.’
We proosten op de vrijwilligers van het Renkums Beekdal! Onder het genot van een drankje vertelt Roy dat ze sinds oktober zijn verhuisd uit Arnhem. Toen het informatiecentrum verbouwd werd, werd tegelijkertijd ook hun huis onder handen genomen. Het Renkums Beekdal was ook echt een reden waarom ze hier kwamen wonen. Op hun nieuwe plek hebben ze weer contact met de natuur, maar bovenal de ruimte. Enthousiast roept Roy uit: ‘Heerlijk de ruimte, het is hier fantastisch.

Roy en Lilliane waren met de kinderen al drie keer in het Renkums Beekdal geweest. Vandaag lieten ze Audrey, Rob en kinderen hun stulpje en achtertuin (lees Renkums Beekdal) zien. Roy en Lilliane hopen nog veel vrienden mee te naar het mooie beekdal.
Want het gebied is niet alleen een mooi ommetje voor omwonenden, het Renkums Beekdal is een waar juweeltje waar u heen gaat voor een terrasje en goede (lange) wandeling.
Het informatiecentrum is een plek waar vrijwilligers enthousiast vertellen over de rijkdom van dit unieke gebied.

Of zoals Els het zo goed kan samenvatten. ‘Geweldig! Tienduizend bezoekers in tien maanden. Dat hebben we samen gedaan. Ik ben blij, gelukkig en trots. We hebben een prachtig Renkums Beekdal wat gedragen wordt door vrijwilligers. Het is een plek voor iedereen, van jong tot volwassen, iedereen is welkom!
Dit is een prachtig begin, op naar de twintigduizendste bezoeker van het informatiecentrum Renkums Beekdal.

 

Tekst: Idger Zwiers

Wat gebeurt er in de Oostereng?

houtoogst oosterengMomenteel worden er in het bosgebied Oostereng bomen geveld. Hier zijn vaak vragen en opmerkingen over. Men maakt zich zorgen over het bos en de dieren die er leven. Is dat nou wel nodig al die mooie bomen weghalen?

Je moet bedenken, bomen groeien. Een bos is het laatste stadium van de successiereeks. Als een boom volgroeid is gaat hij uiteindelijk naar de aftakelingsfase toe. Hij sterft af en stort in elkaar. In een bos betekend dit dat er open plekken komen waar weer opnieuw kruiden, struiken en uiteindelijk weer bomen kunnen groeien. Dat noemen we successie.
Dat de bomen groeien kunnen we meten. Dat doen we door de dikte en hoogte van de bomen bij te houden. Zo weten we hoeveel hout er elk jaar bijgroeit. Ook weten we zo hoeveel hout we uit het bos kunnen zagen. Dat hout kunnen we met zijn allen goed gebruiken voor het bouwen van onze huizen, maken van meubelen of voor bruggen en hekwerken.
Staatsbosbeheer levert al jaren zijn bijdrage aan houtoogst. Zorgvuldigheid en vakmanschap van het bosbeheer staat hierbij voorop. Het gaat om de balans van alles wat leeft in de bossen, de ontwikkeling van het bos zelf en iedereen die er gebruik van maakt. Staatsbosbeheer zorgt voor de planten en dieren door deze te beschermen, laat de recreant het bos beleven én produceert hout voor de Nederlandse markt. De opbrengsten van de houtverkoop worden gebruikt voor het beheer in alle natuurgebieden van Staatsbosbeheer.

Voor kwaliteitshout treffen wij regelmatig maatregelen in het bos. Rechte bomen zijn bijvoorbeeld het meest geschikt om planken van te zagen. We geven bomen de ruimte om dikker te worden door andere bomen weg te halen. Dat noemen we dunnen. Op andere plekken maken we open stukken in het bos. Soms planten we daar nieuwe bomen maar meestal valt er voldoende zaad op de bodem dat spontaan kan ontkiemen. Dat heet natuurlijke verjonging. Daardoor kunnen ook toekomstige generaties hout als hernieuwbare grondstof blijven gebruiken.

Door het hout te oogsten hebben wij mensen voordeel van deze opbrengst en door dit op een zorgvuldige manier aan te pakken is er nog steeds plek voor de natuurlijke processen in het bos. Voordat er gezaagd gaat worden bekijken we waar kwetsbare plekken zijn zoals een dassenburcht of mierenhopen. Daar komen we dan niet. En we zagen niet tijdens het broedseizoen.

De harvester, de machine die de bomen omzaagt en in stukken verdeelt, legt de stammen naast zich en de takken vòòr zich om overheen te rijden. Zo beschadig je de bosbodem minimaal. Het is best een indrukwekkend gezicht om deze machine zijn werk te zien doen. De stammen worden op stapels langs de wegen gelegd. Pas op: je mag ze niet beklimmen; het hout kan gaan rollen wat voor vervelende ongelukken kan zorgen.
Als alles klaar is, is het net of het bos weer ademhaalt. Ze zit weer ruimer in haar jas en kan weer een poosje lekker groeien. Het bos blijft bos.

Jaël Bergwerff, Boswachter Staatsbosbeheer

Appels en peren enten in de bijzondere boomgaard van informatiecentrum het Renkums Beekdal

U heeft vast al wel de prachtige boomgaard bij het Renkums Beekdal gezien met tientallen bijzondere fruitbomen. In deze inspirerende omgeving kunt u op zaterdag 9 april zelf uw nieuwe appel- of perenboom laten enten. Enten is een natuurlijk proces waarbij je slim gebruik maakt van de groeikracht van een jong boompje. Op een onderstam van een krachtige fruitsoort ‘plakken’ we een ent, een jonge scheut, van een bijzonder appel- of perenras. Die scheut groeit door tot een krachtige vruchtendragende tak. U ‘kopieert’ op een natuurlijke manier een bijzonder fruitras. Ziedaar uw bijzondere, op maat gemaakte, appel- of perenboom.

Pruimenboom4
Deskundige hulp van een pomoloog
Een vakkundige expert op het gebied van enten helpt u uw eigen fruitboom te maken. Wij zorgen ervoor dat er krachtige onderstammen zijn die de basis worden van uw fruitboom en we zorgen ook voor het nodige gereedschap. Het enige wat u hoeft te doen is een scheut meenemen van uw favoriete fruitboom.

Meedoen? Neem een ent mee
Ga op zoek naar een fruitboom die u wilt ‘kopiëren’. Knip een paar 1 jarige scheuten, dus takken die in 2015 zijn gegroeid, van ongeveer 20 centimeter. Dat moet voor half maart, voordat de bomen uit beginnen te lopen. Bewaar de scheut in een plastic zak in de groentelade van de koelkast. Kom op 9 april naar het informatiecentrum Renkums Beekdal en vier met ons de lente. Van 11.00-16.00 kunt u op een tijdstip dat u schikt met uw ent naar het Beekdal komen en samen gaan we aan de slag met uw toekomstige bijzondere fruitboom. Voor de onderstam, die nodig is bij het enten, vragen we een kleine vergoeding.

De lente begint in het Renkums Beekdal
Er is die dag nog veel meer te doen in het Renkums Beekdal. Binnen en buiten zijn er allerlei demonstraties die te maken hebben met de lente. U leert meer over zaden, kiemplanten, zomerbollen en moestuinen. Er is een markt waar lente artikelen worden verkocht, er zijn wandelingen en demonstraties. Kinderen kunnen ook volop spelen en ontdekken hoe mooi de lente is.
Het (a)PRIL evenement is gratis te bezoeken vanaf 11:00 uur.

Blog Hans Inberg: Klimopwaterranonkel: Parel van de Renkumse Beken

Klimopwaterranonkel is één van de meest typische planten van het Renkums Beekdal. Het Renkums Beekdal is de enige plek op de Zuid-Veluwe waar deze soort nog voorkomt. Deze zeldzame soort is al jaren bekend van ons beekdal, al sinds 1849! Bij een inventarisatie van Floron-Gelderland (Floron = Floristisch onderzoek Nederland) in het voorjaar van 2015 zijn de actuele groeiplaatsen van deze soort in kaart gebracht. De plant groeit vaak samen met Groot bronkruid, een andere zeldzame soort die al even karakteristiek is voor het Renkums Beekdal. Over Groot bronkruid meer in een volgende blog.

De kleine Ranunculus hederaceus is relatief gemakkelijk te bewonderen vanaf het vlonderpad, en groeit in het natste deel van de vallei. De blaadjes lijken op miniatuur klimopbladeren, vandaar de naam. Met een beetje goed zoeken kun je de plant het hele jaar door vinden. De bloei is in het late voorjaar. De bloemen zijn weinig opvallend. De kleine witte bloempjes hebben een geel hartje. Dit in tegenstelling tot de (echte) boterbloemen, die helemaal geel zijn. Klimopwaterranonkel groeit vaak samen met de algemene Blaartrekkende boterbloem. In niet-bloeiende (vegetatieve) toestand lijken de blaadjes van beide soorten wel op elkaar, maar die van een boterbloem glanzen veel meer (een ezelsbruggetje ligt voor de hand; de blaadjes glanzen veel meer bij de boterbloem; de boterglans heeft echter betrekking op de glans op de gele kroonblaadjes). De vruchtjes van de Klimopwaterranonkel worden met het water of door dieren verspreid.

Klimopwaterranonkel geeft milieuomstandigheden aan die vrij bijzonder zijn: ondiep water dat in de zomer min of meer droogvalt (‘plas-dras-plekken’ met veel open plekken) en in de winter niet of zelden bevriest. De plant moet namelijk in het voorjaar al tot ontwikkeling komen en dat gaat het meest eenvoudig als de bladeren in de winter al aanwezig zijn. Door vroeg in het jaar al te beginnen, is ie zijn concurrenten, hoge moerasplanten die veel licht wegnemen, te snel af. Water dat niet bevriest was ooit zeldzaam in Nederland. In bronmilieus kwam het wel voor, vandaar dat de plant bij ons relatief veel voorkomt in bronmilieus en vooral een West-Europese verspreiding heeft (zeeklimaat). Maar niet bevriezend water is niet de enige factor die het voorkomen van de plant bepaalt: anders zou de soort nu veel algemener zijn geworden, nu water minder vaak bevriest door de klimaatverandering. De meeste watertypen zijn echter te voedselrijk voor deze soort. Bovendien zijn plas-dras-plekken met open plekken relatief zeldzaam. Klimopwaterranonkel groeit ook vooral op plekken met licht stromend water, wellicht vanwege een zuurstofbehoefte. Dat soort plekken zijn niet zo algemeen in dit vlakke land, maar wel wat talrijker langs de flanken van onze Veluwe. Tenslotte vestigt de plant zich relatief moeilijk. Over zaadverspreiding vertel ik meer in een ander blog.

Klimopwaterranonkel groeit in het Renkums beekdal in de Halveradsbeek (de beek midden in het beekdal bij van het bezoekerscentrum) tussen de Hartense weg en de Bennekomse weg. Ook komt de plant voor in de Oliemolenbeek verder stroomopwaarts, tussen de Bennekomse weg en Quadenoord. Enkele jaren geleden is een deel van de Halveradsbeek gedempt, met als doel het verdroogde beekdal verder te vernatten. Uiteindelijk heeft dit positief uitgepakt voor deze soort, maar het had ook mis kunnen gaan, omdat veel planten op de oever groeiden van deze voormalige rechtgetrokken beek. In theorie hadden alle groeiplaatsen bij de werkzaamheden vernietigd kunnen worden, maar dat is duidelijk niet gebeurd. Sterker nog, de vernatting die het dempen van de beek tot gevolg heeft gehad, heeft geleid tot nieuwe plas-dras situaties en nieuwe kiemplanten. De soort is nu duidelijk talrijker dan vóór de ingreep.

Ook in de jaren 70 heeft de Klimopwaterranonkel in het beekdal al de nodige discussie opgeleverd. Van een groeiplaats in een paardenwei ten noorden van de Bennekomse weg werd gevreesd dat de paardenbegrazing te intensief was. Iemand anders betwijfelde dit en stelde dat juist begrazing zorgt voor nieuwe pionierplekken, die essentieel zijn voor deze soort. Het is niet bekend wie er gelijk heeft gehad. De betreffende groeiplaats is inmiddels verdwenen, maar dat kan ook aan andere factoren hebben gelegen.

Er is een goede toekomst voor de Klimopwaterranonkel in het Renkums Beekdal, zolang het beekdal maar nat genoeg blijft, de waterstanden fluctueren, het water enigszins stroomt en de bodem niet te voedselrijk of te voedselarm is. Wellicht zal de soort zich ook gaat vestigen in het Beukenlaan terrein, het voormalige industrieterrein. De zaden worden waarschijnlijk met het beekwater aangevoerd vanaf de bestaande groeiplaatsen. Maar om te kiemen, moet het milieu geschikt zijn voor deze soort. In 2015 is de soort er nog niet gevonden. Waarschijnlijk is de bodem nog te voedselrijk. Over dit probleem (en de vraag of het een probleem is) meer in een ander blog.

Komend voorjaar gaat Floron-Gelderland kijken of de Klimopwaterranonkel toch ook niet voorkomt in het Heelsums Beekdal. Hoewel grote delen van dit beekdal goed onderzocht zijn, zijn andere delen amper geïnventariseerd; bovendien is de soort eenvoudig te missen, zeker bij inventarisaties na de bloeitijd. Er lijken voldoende plekken te zijn waar het milieu geschikt is, maar de plant moet zich wel kunnen vestigen, en dat is geen voor de hand liggende zaak. De zaden worden vaak via het water verspreid. Maar dan zouden zaden stroomopwaarts vanaf de Rijn de Heelsumse Beek in moeten zwemmen, en dat is toch wel erg moeilijk. Maar waarschijnlijk worden zaden ook met watervogels of zoogdieren verspreid. Door de groei van de populatie in het Renkums Beekdal neemt de kans toe dat de soort zich spontaan in de Heelsumse Beek vestigt.

Stemoproep Gelderse publieksprijs ruimtelijke kwaliteit

stemoproepHet Renkums Beekdal is een van de genomineerden voor de eindstrijd om de titel de Gelderse Prijs voor ruimtelijke kwaliteit. Het gaat bij deze prijs om gebieden met passie. En omdat ons beekdal zo’n gebied is heeft de gemeente Renkum het Renkums Beekdal voorgedragen. Uit maar liefst 56 voordrachten werden 13 gebieden genomineerd.

Om mee te dingen naar de publieksprijs zijn wij afhankelijk van uw stem.
Wilt u stemmen op het Renkums Beekdal? Dat kan via de website: http://maakgelderlandmooier.gelderland.nl/.
Klik hier om direct naar de pagina van het Renkums Beekdal te gaan: http://bit.ly/1KN0IeU.

Stemmen doet u na het aanmelden met uw e-mailadres via de menubalk (Stem)  bovenaan de pagina. Tot en met 10 april (24.00 uur) 2016 kunt u nog uw stem uitbrengen.
Op 21 april volgt de ontknoping en worden de winnaars tijdens een manifestatie bekend gemaakt.

Stem en maak zelf kans op een prijs 
Als u een stem uitbrengt, maakt u kans op een van de dertien boeken ‘GPRK 2016’ die worden verloot door provincie Gelderland. Als u daar nog een originele en treffende  motivatie aan toevoegt, maakt u bovendien kans op vier toegangskaarten voor Park de Hoge Veluwe.

Als we de publieksprijs winnen..

Kinderen hebben de waterspeelplaats bij het Informatiecentrum Renkums Beekdal al volop ontdekt. Water trekt en dat kun je ook zien. Wandel of fiets langs onze waterspeelplaats en je ziet kinderen spelen en genieten.

Kabouters en waterpret
Wat is er sprankelender dan lachende en spelende kinderen in een mooi stukje natuur? Het plezier spettert eraf. En dat is ook precies wat we willen bieden met de waterspeelplaats. Kinderen kunnen zelf schoon beekwater oppompen en met zand en grind spelen. Hele waterlopen worden er nagebouwd. Ziet u ook een kaboutermutsje rondrennen? Dat klopt. De waterspeelplaats is ook het begin van het populaire kabouterpad.

Opa’s en oma’s, vaders en moeders
Hebt u al eens met uw (klein)kind het kabouterpad gelopen en de seizoensopdrachten gemaakt? Dan hebt u gemerkt hoe dol de kinderen zijn op de waterspeelplaats. We vinden het belangrijk dat juist kinderen de natuur leren waarderen. Daarom willen we de waterspeelplaats graag uitbreiden. De prijs van €10.000 willen we hier volledig aan besteden.

Kabouterhuis en samen delen
Een van de dingen die we willen realiseren is het bouwen van een kabouterhuis waar kinderen hun natuurverhalen en natuurtekeningen kunnen delen. Ons doel is allereerst het plezier van de kinderen te vergroten maar ook om hun natuurervaringen te laten delen. Zo leren kinderen van jongs af aan dat het Renkums Beekdal van ons allemaal is en dat we er zuinig mee om moeten gaan.

Handen uit de mouwen
De kracht van het Renkums Beekdal is het enthousiasme van de vrijwilligers. Winnen we de prijs dan gaan vrijwilligers aan het werk aan de waterspeelplaats. Het geld wordt niet besteed aan papieren plannen. Professionals en vrijwilligers gaan meteen aan de slag met een duurzame waterspeelplaats waar de jeugd nu en in de toekomst leert waarderen hoe belangrijk schoon water is. Steunt u ons?

Nog meer stemmen..
Help je ook anderen te stimuleren om hun stem op Renkums Beekdal uit te brengen? Hoe meer stemmen, hoe beter! Stemmen kan trouwens nog tot 10 april. Hoe?
– Like of deel het bericht op bijvoorbeeld de Facebookpagina van de gemeente, www.facebook.com/gemeenterenkum
– Twitter over de Gelderse prijs voor ruimtelijke kwaliteit via  #Gelderseprijs of retweet berichten van bijvoorbeeld Stichting Renkums Beekdal, Renkum Leeft of anderen enthousiaste partijen
– Stuur een mail naar je contacten met de website waar je kunt stemmen, http://maakgelderlandmooier.gelderland.nl of de verkorte URL meteen naar de plek waar je op Renkums Beekdal kunt stemmen http://bit.ly/1KN0IeU . Je kan hiervoor bijvoorbeeld een deel van deze tekst gebruiken of die op onze website.

Groepswandelingen op aanvraag

Wist u dat u in het Renkums Beekdal ook met een groep onder leiding van een natuurgids rondwandelingen kunt maken? Denk bijvoorbeeld aan een verjaardagsfeest of een uitje van het werk. U kunt de wandeling afsluiten in de lunchroom De Beken naast het informatiecentrum. Het startpunt hiervoor is het informatiecentrum Renkums Beekdal.

Heeft u interesse, kom dan vrijblijvend even langs op het informatiecentrum of stuur een email naar info@renkumsbeekdal.nl.

In januari heeft onze natuurgids Hermien Miltenburg een rondwandeling begeleid en zij heeft hierop een leuke reactie gekregen:

“We hebben als familie genoten van de wandeling en de goede uitleg over het Beekdal.
Het was prachtig weer en door de begeleiding konden we allerlei bijzonderheden zien.
Veel succes met jullie werkzaamheden en het promoten van het Beekdal.

 

Blog Hans Inberg: Een warme kerst

Pinksterbloem bloeit met Pasen, Speenkruid met Kerst

Klimaatverandering voor onze voordeur

Speenkruid (Ficaria verna subsp. verna) foto: Hans Innberg
Speenkruid (Ficaria verna subsp. verna)
foto: Hans Inberg

Ooit was Speenkruid voor mij dé soort van het begin van de lente. In de eerste maanden van het jaar speurde ik wekenlang de omgeving af om de eerste glimmende gele bloempjes te vinden. Als ik de plant eindelijk bloeiend aantrof, meestal pas in februari, was ik erg blij, want het voorjaar was begonnen. Maar die tijden zijn voorbij. Deze winter bloeide Speenkruid al met Kerst, lang vóór het begin van het voorjaar.

Groeiplaats aan de Droevendaalse steeg foto: Hans Inberg
Groeiplaats aan de Droevendaalse steeg
foto: Hans Inberg

Op een plek in Wageningen bloeide Speenkruid zelfs al op 7 december. En ook op allerlei andere plekken in Nederland werd Speenkruid in december bloeiend waargenomen, zelfs in het hoge noorden van het land.

De Kerst in 2015 was de warmste Kerst ooit. Er bloeide van alles. In totaal zijn in Nederland rond Kerst 735 plantensoorten bloeiend gevonden. Eind december organiseert Floron (Floristisch Onderzoek Nederland) de zogenaamde ‘eindejaarsplantenjacht’. Overal in het land lopen floristen (plantenkenners) een rondje van een uur door hun woonplaats en noteren alle bloeiende wilde planten die ze zien. Door dit elk jaar te doen, kan een beeld gegeven worden van de klimaatverandering voor de voordeur. Ik heb een rondje gelopen in Renkum. In een uur tijd noteerde ik 46 soorten bloeiende wilde planten. De landelijke topscore was 76, ergens in Brabant. In 2015 zijn er 5 keer meer voorjaarsbloeiers gevonden dan in 2014. In beide jaren was Madeliefje de meest gevonden soort. Deze plant heeft de mooie, maar inmiddels weinig toepasselijke bijnaam ‘meizoentje’. De Fransen noemen de plant ´pâquerette´ (paasbloempje), maar ook die naam is inmiddels achterhaald.

In het Renkums Beekdal was het rondom Kerst nog relatief rustig en ook in januari is er weinig te beleven. Weinig planten bloeien, misschien een handvol. In de bebouwde kom van het dorp bloeit daarentegen van alles. Vanwaar dit verschil? Is het warmer in het dorp? Een beetje wel. Tussen de warmte-lekkende huizen is het altijd iets warmer dan tussen de bomen en de beken. Belangrijker is dat de waterstanden in het beekdal relatief hoog zijn in de winter. Planten staan nog onder water of worden afgekoeld door koud bodemwater. Dan bloeien ze niet. Maar het verschil heeft ook te maken met de levensstrategie van de verschillende soorten. Rond Kerst bloeien vooral opportunisten: planten die meteen gaan bloeien zodra het milieu (de temperatuur) geschikt is. Vaak zijn het soorten die voorkomen in pioniermilieus, zoals tuinen en overhoekjes. Voorbeelden zijn Klein kruiskruid en Paarse dovenetel. Maar ook planten van gemaaide bermen komen weer tot bloei, omdat ze wel doorgroeien, maar niet meer worden afgemaaid. Voorbeelden zijn Scherpe boterbloem en Rode klaver.

Verder zijn er een aantal echte voorjaarsspecialisten, zoals Vroegeling en Speenkruid. Niet elke voorjaarsspecialist gaat echter ook eerder bloeien als de temperatuur eerder stijgt dan normaal. Zo bloeiden Sneeuwklokjes bijvoorbeeld nog amper met Kerst. Sommige soorten komen pas tot bloei als het even koud is geweest, daarvóór komen ze niet in actie. Andere soorten reageren op de daglengte. Pas wanneer deze lang genoeg is, beginnen ze. In beekdalen is Paarbladig goudveil één van de eerste bloeiers. Maar met Kerst bloeit dit leuke plantje nog lang niet. De plant begint elk jaar ongeveer in dezelfde week te bloeien, ergens in maart, als de dagen lang genoeg zijn. In het Renkums Beekdal was Paarbladig goudveil ooit te vinden bij het Slangegat, maar daar is ie inmiddels verdwenen. De soort was er ooit uitgezet, maar het milieu is niet geschikt genoeg; het bronwater moet voor deze plant kalkrijker zijn dan hier het geval. Bij Oosterbeek bevinden zich wel natuurlijke groeiplaatsen, langs bronnetjes met kalkrijk water. Speenkruid is relatief zeldzaam in het Renkums Beekdal en komt vooral voor langs beschaduwde beken. Rond Doorwerth is de soort talrijker. Tijdens de top van de bloei, begin maart, kleuren de bloempjes op veel plekken de bosbodem geel.

In het grasland van het Renkums Beekdal begint de bloei pas in het begin van april goed op gang te komen, dus rond Pasen in normale jaren (dit jaar valt Pasen erg vroeg). In die tijd bloeit de Pinksterbloem, maar rond Pinksteren is deze plant meestal al weer uitgebloeid. De naam suggereert dat dit vroeger anders was, toen de winters langer duurden en de plant inderdaad pas rond Pinksteren tot bloei kwam.

Hans Inberg
Hans Inberg

In de volgende blogs vertel ik meer over de voorjaarsbloeiers in het Renkums beekdal en omgeving. En over allerlei andere botanische onderwerpen. Nu eerst in winterslaap, want inmiddels is het gaan vriezen en is het dus gedaan met de vroege bloei.

Een deel van dit artikel verscheen eerder in Floronia, het periodiek van Floron Gelderland.
Het rapport over de eindejaarsplantenjacht is beschikbaar via http://www.floron.nl/plantenjacht

Schrijver: Hans Inberg

Aan het eind van de maand verschijnt er op de website van Renkums Beekdal een nieuwe blog van Hans Inberg.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]