Wim Braakhekke, 2021-05-01
De eerste zwaluw was nog niet aangemeld op de Natuurkalender of er volgden een paar zomerse dagen. Weerrecords werden gebroken, sierkersen en magnolia’s stonden vol in bloei, zandbijen zwermden over de hei, bosanemonen straalden je tegemoet.
Maar ‘één zwaluw maakt nog geen zomer’ en dat hebben we geweten ook. Amper een dag later daalde de temperatuur 20 graden. Een weeklang werden we geteisterd door sneeuw- en hagelstormen. Bosanemonen oogden terneergeslagen, zandbijen kropen terug in de grond, kersenbloesem en magnolia’s waren in één nacht bruin.
Als u dit leest is die ellende alweer lang voorbij. Waarschijnlijk zijn de huiszwaluwen al uit hun winterverblijf in Afrika teruggekeerd in het Renkums Beekdal. Daar nestelen ze tegen de laatst overgebleven muur van de papierfabriek Van Gelder. Die fabriek nam ooit de hele breedte van het dal in beslag. Maar het industrieterrein aan de Beukenlaan is in 2013 teruggegeven aan de natuur, gesloopt en omgedoopt tot ‘Papierweide’. Het is nu het domein van kieviten en orchideeën.
Die laatste muur aan de Hartenseweg is gespaard, omdat tegen de voorzijde van het gebouw een kolonie huiszwaluwen nestelde. Lastige beslissing, want de muur is een sta-in-de-weg in de ‘Renkumse Poort’, de ecologische verbindingszone tussen de Veluwe en de uiterwaarden van Rijn. Deze migratieroute voor flora en fauna is ter plaatse toch al smal, door de hekken en hagen van een begraafplaats, twee restaurants en diverse woonhuizen. Maar ja, huiszwaluwen beroof je niet zomaar van hun huis, dus de achterste muur mocht blijven. Landschapskunstenaar Jan van IJzendoorn heeft hem omgetoverd tot een monument met een gestileerde papiermachine, als aandenken aan de papierindustrie. Van de nood een deugd.
De huiszwaluwen zijn gelukkig gebleven. Ze nestelen nu in kunstnesten die zijn aangebracht tegen de binnenzijde van de achterste muur. Ze hebben zelf nog geen nieuwe nesten gemaakt. Is de muur niet geschikt, is er niet genoeg klei in de buurt, is het gemakzucht? Geen idee.
Het gaat best goed met de huiswaluwen van de ‘Zwaluwmuur’. Dat weten we dankzij Sjoerdtje de Boer, die de kolonie op de voet volgt. Sinds 2018 houdt zij precies bij wat de zwaluwen doen.
Welke nesten ze gebruiken, hoeveel jongen er zijn, wanneer ze uitvliegen. De waarnemingen verwerkt ze in indrukwekkende tabellen. Ook in de komende maanden kunt u Sjoerdtje wekelijks aantreffen bij de muur, gewapend met camera, verrekijker en opschrijfboekje.
De zwaluwen hebben het de hele zomer ontzettend druk. Ze hoeven dan wel geen nest te bouwen, maar ze moeten er wel een uitkiezen, schoonmaken, inrichten en beschermen. De mannetjes moeten een vrouwtje zien te strikken en verdedigen tegen de avances van buurmannen, want die helpen graag een handje bij de bevruchting. Ongeveer een derde van de jongen is niet van de eigen man.
Het broeden begint half juni. Man en vrouw werken braaf samen bij het verzorgen van de jongen. Vaak volgt nog een tweede broedsel, terwijl de ‘hangjongeren’ van het eerste broedsel zich vermaken met vliegoefeningen. In augustus vertrekken de eerste zwaluwen al weer naar Afrika om daar de winter door te brengen. Eind september verlaten ook de nablijvers hun ‘Zwaluwmuur’.
Meer lezen:
Stevige prefab-nestjes voor de huiszwaluw Reportage NRC 2020-05-29
Broedprestaties van Nederlandse Huiszwaluwen. SOVON vogelonderzoek Nederland
‘Urtica’, verenigingsblad van KNNV Wageningen e.o. In juni verschijnt een artikel van Sjoerdtje de Boer.
